- To są miejsca, które chcemy ocalić od zapomnienia, bo jeśli mówimy o przyszłości, to patrzymy w przeszłość, pamiętając o naszej historii – mówił wojewoda małopolski Piotr Ćwik podczas uroczystości poświęcenia cmentarza nr 384 z I wojny światowej w Łagiewnikach.
Historia cmentarza
Powstał on jako jeden z 400 zachodniogalicyjskich cmentarzy z I wojny światowej w XI Okręgu Cmentarnym obejmującym Kraków. W Okręgu tym utworzono 22 cmentarze. Ich budową zajmował się powstały w listopadzie 1915 roku Oddział Grobów Wojennych Komendantury Wojskowej w Krakowie stanowiący filię Wydziału Grobów Wojennych powołanego w wiedeńskim Ministerstwie Wojny. Projektantem był Hans Mayr – autor większości cmentarzy w Krakowie oraz kierownik artystyczny III Okręgu Cmentarnego wydzielonego na terenie Galicji Zachodniej (obejmującego okolice Gorlic).
-
Tu spoczywa 266 żołnierzy różnych narodowości zmarłych w latach I wojny światowej w austro-węgierskim szpitalu wojennym mieszczącym się w budynkach gospodarczych Klasztoru Sióstr Matki Bożej Miłosierdzia – głosił napis na umieszczonym nad bramą wejściową krzyżem maltańskim.
Ocalić od zapomnienia
Wiele cmentarzy z okresu I wojny światowej utraciło swój pierwotny wygląd. Widoczny charakter tych utworzonych do 1918 roku – po wielu przekształceniach – ma już niewiele z nich (np. kwatera na cmentarzu Rakowickim (dawny cmentarz nr 388), kwatera na cmentarzu Podgórskim (dawny nr 386), kwatera przy cmentarzu parafialnym w Mogile (dawny nr 390)).
Cmentarz w Łagiewnikach jest jedynym cmentarzem z okresu I wojny światowej, którego oryginalny kształt udało się odtworzyć. Długo zaniedbany, z zachowanym jedynie frontowym odcinkiem ogrodzenia i drewnianym krzyżem, doczekał się remontu, który przywrócił mu historyczny wygląd.
W 2010 roku Wojewoda Małopolski wykupił działkę zajętą przez cmentarz na rzecz Skarbu Państwa. Od 2013 roku starania o renowację obiektu rozpoczęło Łagiewnickie Towarzystwo Kulturalne, wnioskując do Małopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków o wpisanie cmentarza do rejestru zabytków.
Po wpisaniu obiektu do rejestru w 2014 r. zlecony został projekt jego odtworzenia. Prace trwały w latach 2015-2017. Dzięki nim udało się przywrócić historyczną formę brakującego ogrodzenia oraz zarys mogił, na których zrekonstruowanych zostało 266 krzyży. Nazwiska pochowanych, którzy zostali zidentyfikowani, wypisane są na tablicach informacyjnych.
Koszt prac remontowanych wyniósł blisko 664 tys. zł, z czego 220 tys. stanowiło dofinansowanie z Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa udzielone w latach 2015-2016 r. Tablice informacyjne sfinansował Austriacki Czarny Krzyż. Odbiór wszystkich wykonanych prac odbył się 9 sierpnia 2017 r.
Z okazji uroczystego poświęcenia cmentarza wydrukowana została
ilustrowana broszurka z historią cmentarza, której opracowaniem zajęło się Łagiewnickie Towarzystwo Kulturalne.
Wspólny cel
W województwie małopolskim – wspólnie z władzami samorządowymi – sukcesywnie prowadzone są remonty pierwszowojennych cmentarzy finansowane z budżetu Wojewody Małopolskiego. Prace wspiera także Austriacki Czarny Krzyż. Cztery cmentarze na terenie województwa wyremontowane zostały przy dużym wsparciu finansowym Ministerstwa Obrony Narodowej Węgier (Limanowa – na wzgórzu Jabłoniec, Zborowice, Staszkówka nr 118, Biesna). W gminie Sękowa cmentarz nr 67 remontowany jest z funduszy czeskich.
-
W pierwszej wojnie światowej walczyli przeciwko sobie przedstawiciele wielu różnych narodowości. Cmentarze takie jak ten w Łagiewnikach w symboliczny sposób połączyły ich losy – dodaje wojewoda Piotr Ćwik.
Relacja w „Kronice” w TVP3 Kraków