Żołnierze Armii Czerwonej spoczęli na cmentarzu w Nowym Sączu

2015-08-20

W czwartek, 20 sierpnia w Nowym Sączu odbyła się uroczystość powtórnego pochówku żołnierzy Armii Czerwonej. W kwaterze wojennej żołnierzy radzieckich na Cmentarzu Komunalnym spoczęły szczątki 30 żołnierzy, przeniesione z siedmiu pojedynczych i zbiorowych grobów wojennych na terenie Małopolski.

Ekshumacje szczątków, a następnie ich ponowny pochówek były poprzedzone rozmowami prowadzonymi ze stroną rosyjską od 2012 roku. Decyzją z dnia 4 maja 2015 r. Wojewoda Małopolski zarządził ekshumację szczątków żołnierzy Armii Czerwonej. Prace ekshumacyjne w miejscowościach: Buków, Koźmice Wielkie, Paszyn, Lipnica Mała, Chyżne i Zagórzany przeprowadzili archeolodzy z Instytutu Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, pod kierownictwem dr. Krzysztofa Tuni, na podstawie umowy zawartej pomiędzy Polską Akademią Nauk a Małopolskim Urzędem Wojewódzkim w Krakowie.

Prace ekshumacyjne szczątków sześciu żołnierzy radzieckich w Nowym Sączu zostały wykonane przez Miasto Nowy Sącz w ramach dotacji celowej z budżetu Wojewody Małopolskiego, przekazanej na podstawie porozumienia, zawartego pomiędzy Prezydentem Miasta Nowego Sącza a Wojewodą Małopolskim.

Wyniki przeprowadzonych prac ekshumacyjnych:

1. Zbiorowy grób wojenny w Bukowie (gmina Mogilany) - 3 lipca br. ekshumowano szczątki dwóch żołnierzy.
2. Pojedynczy grób wojenny radzieckiego lotnika w Koźmicach Wielkich (gmina Wieliczka) – 7 lipca br., nie odnaleziono ludzkich szczątków.
3. Zbiorowy grób wojenny przy alei Wolności w Nowym Sączu – 9 lipca br. ekshumowano szczątki sześciu żołnierzy, pochowanych w trumnach w piwnicy grobowej.
4. Pojedynczy grób wojenny w Paszynie (gmina Chełmiec) – 10 lipca br. ekshumowano szczątki jednego żołnierza.
5. Pojedynczy grób wojenny w Lipnicy Małej (gmina Jabłonka) – 20 lipca br. ekshumowano szczątki jednego żołnierza, pochowanego w trumnie.
6. Zbiorowy grób wojenny w Chyżnem (gmina Jabłonka) – 21 lipca br., ekshumowano szczątki 18 żołnierzy.
7. Zbiorowy grób wojenny radzieckich lotników w Zagórzanach – 30 lipca br., nie odnaleziono ludzkich szczątków.

Podczas prac ekshumacyjnych obecni byli przedstawiciele Ambasady Federacji Rosyjskiej w Warszawie, Polskiego Czerwonego Krzyża oraz pracownicy Powiatowych Stacji Sanitarno – Epidemiologicznych.

Równocześnie z ekshumacją szczątków żołnierzy Armii Czerwonej, dr Krzysztof Tunia prowadził prace sondażowo - eksploracyjne w miejscach istnienia domniemanych grobów żołnierzy radzieckich, znajdujących się w Kasince Małej i Tymbarku. W wyniku przeprowadzonych badań szczątki żołnierzy Armii Czerwonej znaleziono w:
1) Kasince Małej - szczątki jednego żołnierza,
2) Tymbarku - szczątki jednego żołnierza.

Przy szczątkach odkrytych w Kasince Małej odnaleziono guziki od munduru, potwierdzające, że ujawniono zwłoki radzieckiego żołnierza. Z kolei w Tymbarku informacje o ujawnieniu szczątków żołnierza Armii Czerwonej potwierdzają relacje kilku mieszkańców. Zgodnie z nimi żołnierz ten był najprawdopodobniej skoczkiem spadochronowym, który został pojmany przez Niemców w 1944 r w pobliskim rejonie Beskidu Wyspowego (jedna z wersji: "w okolicach Szczyrzyca", a więc ok. 10 km od Tymbarku). Jego towarzysz został zabity podczas potyczki, a on pojmany i doprowadzony do zabudowań fabrycznych w Tymbarku, gdzie przetrzymywano i przesłuchiwano go przez kilka dni. Podobno nic nie powiedział. W Tymbarku stacjonował wtedy oddział niemiecki pilnujący (istniejącego do dziś) mostu kolejowego na rzece Łososina w obrębie ważnej wówczas linii kolejowej relacji Nowy Sącz - Chabówka. Żołnierze ochrony mostu wzięli udział w owej potyczce i pojmaniu jeńca. Po paru dniach został on powieszony na krzyżu św. Andrzeja (istniejącym do dziś) oznaczającym przejazd kolejowy oddalony o kilkaset metrów od wspomnianego wyżej mostu (inna wersja: najpierw rozstrzelany, a potem powieszony ku przestrodze). Po kilku dniach okoliczni mieszkańcy zdjęli ciało z krzyża i pochowali u podnóża wzgórz, na skraju lasu, w odległości około 100 m od wspomnianego wyżej przejazdu kolejowego i krzyża.