Obszar dorzecza górnej Wisły, ze względu na swoją specyfikę, jest najbardziej narażony na zjawiska powodziowe. To tu bowiem zaczyna się 75 % zdarzeń o charakterze powodziowym. Głównym źródłem zagrożenia jest specyfika terenu i opadów, skomplikowana sieć rzeczna (duże dopływy Wisły, duża ilość cieków górskich) oraz zróżnicowany klimat.
Program ochrony przed powodzią w dorzeczu górnej Wisły został przyjęty przez rząd w sierpniu 2011 r. Jego realizacja miała kosztować ponad 13 mld zł i zabezpieczyć przed kataklizmem województwa lubelskie, małopolskie, podkarpackie, śląskie i świętokrzyskie. Program był podzielony na dwa etapy: pierwszy do 2020 r. o wartości blisko 8,9 mld zł oraz drugi do 2030 r. za prawie 4,3 mld zł. Program został wygaszony latem 2014 roku. Wojewoda Małopolski do końca 2015 r. koordynuje realizację zadań, które były w toku w momencie wygaszenia Programu. Dalsza realizacja zadań inwestycyjnych będzie się odbywać w ramach wdrażania Planu Zarządzania Ryzykiem Powodziowym.
Przy realizacji Programu ochrony przed powodzią w dorzeczu górnej Wisły po raz pierwszy zastosowano nowatorskie podejście do rozwiązywania problemów powodziowych – podejście zlewniowe, gwarantujące współpracę administratorów wzdłuż całego cieku, umożliwiające kompleksowe rozwiązywanie problemów. Do współpracy zaangażowano wielu specjalistów, pracujących na co dzień na wszystkich potrzebnych poziomach – naukowym, planistycznym, inwestycyjnym i operacyjnym. Przy współpracy ze nimi powstawały konkretne projekty, ale też opracowywano uwagi do powstających dokumentów strategicznych z zakresu gospodarki wodnej – m.in. uwagi do ustawy Prawo wodne. Postulowano w nich uporządkowanie kwestii odszkodowań w przypadku zalania oraz przy inwestycjach hydrotechnicznych – polderach i suchych zbiornikach.
W ramach podejścia zlewniowego, po raz pierwszy w Polsce na taką skalę opracowane zostały wielowariantowe analizy ochrony przeciwpowodziowej dla głównych dopływów Wisły (Soły, Skawy, Raby, Nidy, Czarnej Staszowskiej, Dunajca, Wisłoki i Sanu z Wisłokiem), wykorzystywane obecnie przy opracowaniu Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym. Analizy dotyczą pięciu województw: małopolskiego i podkarpackiego oraz części województw świętokrzyskiego, śląskiego i lubelskiego.
Z analiz wynika, że prawie 71,5 tys. osób, niemal 16 tys. budynków mieszkalnych, 1,8 tys. obiektów użyteczności publicznych i 1055 obiektów przemysłowych może zostać zalanych, jeżeli w dorzeczu Górnej Wisły doszłoby do powodzi stulecia. Na inwestycje zabezpieczające przed „wielką wodą” potrzeba 2 mld 145 mln zł.
Gdyby udało się wykonać zaplanowane inwestycje, m.in. budowę suchych zbiorników i wałów przeciwpowodziowych, liczby te spadną do: 1 tys. 161 budynków mieszkalnych, 5 362 osób, 161 obiektów użyteczności publicznej i 140 przemysłowych. Sugerowane rozwiązanie to przeniesienie ponad tysiąca najbardziej zagrożonych budynków w bezpieczne miejsce. Kosztowałoby to 557 mln zł.
Ponadto na obszarze dorzecza górnej Wisły występują tereny zalewane wodą poniżej 0,5 m w przypadku wystąpienia wody stuletniej. Koszty zabezpieczeń tych terenów przewyższałyby znacznie kwoty potencjalnych strat, a mieszkańców i mienie można zabezpieczyć stosując dostępne urządzenia ochrony indywidualnej. Koszt indywidualnej ochrony 13 tys. osób przy zastosowaniu urządzeń mobilnych (rękawy, przesłony, ścianki szczelne) to ok. 300 mln zł.
Jak wyliczyli eksperci w budowle hydrotechniczne w dorzeczu Górnej Wisły trzeba by zainwestować 2,145 mld zł. Trzeba wybudować m.in. 8 polderów, 73 suche zbiorniki, zmodernizować 63,8 km obwałowań i wybudować 97,5 km nowych obwałowań na rzekach głównych oraz 218,9 km na mniejszych dopływach. Podniesienia wymaga 87 mostów, a wyniki analiz wskazują potrzebę zwiększenia rezerwy powodziowej o 278,3 mln m3 poprzez budowę polderów, suchych zbiorników oraz zwiększenie rezerwy powodziowej na trzech istniejących zbiornikach o 60,7 mln m3 (Tresna, Dobczyce, Rożnów).
Cały dorobek Programu w zakresie analiz programów inwestycyjnych można znaleźć na stronie internetowej dorzecza górnej Wisły
www.gornawisla.muw.pl. Ponadto na stronie internetowej Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego (
www.malopolska.uw.gov.pl) uruchomiono geoportal dostarczający informacji interesujących mieszkańców, a szczególnie w zakresie ważnych dla nich stref zalewowych. To również bardzo nowatorskie podejście do informowania społeczeństwa o kwestiach zagrożenia i zabezpieczenia przeciwpowodziowego.
Powstający Plan Zarządzania Ryzykiem Powodziowym dla Wisły będzie zawierał listę inwestycji przeciwpowodziowych zaplanowanych w kolejnych cyklach planistycznych. W pierwszym z nich, przewidzianym do realizacji w latach 2016-2021, zawarte będą m.in. inwestycje z wyżej opisanych analiz dopływów Wisły. Plan ten był konsultowany z burmistrzami, wójtami, sołtysami i mieszkańcami.
W 2015 r. udostępnione zostały również mapy ryzyka i zagrożenia powodziowego, opracowane przez Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej (
www.mapy.isok.gov.pl). Wyznaczone w nich strefy zalewowe będą musiały w ciągu 30 miesięcy zostać uwzględnione w Planach zagospodarowania przestrzennego powstających na wszystkich szczeblach samorządowych, co w konsekwencji oznacza zakaz wydawania pozwoleń na budowę na obszarach tych stref.
Do 22 czerwca zainteresowani mogą zgłaszać do Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej swoje uwagi do „Planów zarządzania ryzkiem powodziowym”. Dokument jest dostępny pod adresem
www.powodz.gov.pl.
Później plan musi zostać zaakceptowany przez rząd. Jeśli zostanie on przyjęty doprecyzowania będą wymagały m.in. zasady przenoszenia zagrożonych budynków i źródła finansowania poszczególnych inwestycji.
Sprawdź czy mieszkasz na terenie zagrożonym powodzią
Serwis Górnej Wisły