Ustawa o ochronie ludności i obronie cywilnej została przyjęta przez Sejm RP dokładnie rok temu – 5 grudnia 2024 roku. Obszar ochrony ludności i obrony cywilnej od dłuższego czasu wymagał kompleksowej regulacji, adekwatnej do zmieniającej się rzeczywistości oraz pojawiających się nowych zagrożeń wewnętrznych i zewnętrznych. Ustawa stworzyła nowoczesny, kompleksowy system ochrony ludności i obrony cywilnej w naszym kraju, zapewniając też finansowanie dla określonych zadań.

Realizację Programu Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej (OLiOC) w Małopolsce podsumowali dziś na briefingu prasowym wojewoda małopolski Krzysztof Jan Klęczar oraz dyrektor generalna Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie Lucyna Gajda. 

OLiOC od A do Z 
- Z Programu Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej do Małopolski trafia prawie 390 mln zł na ten rok: na inwestycje, na sprzęt, na szkolenia. Takich środków na ten cel jeszcze nie mieliśmy. Łącznie w Małopolsce zawartych zostało do tej pory blisko 700 umów przekazujących środki z Programu – mówi wojewoda małopolski Krzysztof Jan Klęczar.

Dotacje na ochronę ludności i obronę cywilną przeznaczane są zarówno na wydatki bieżące, w tym szkolenia o zróżnicowanych charakterze, zakupy inwestycyjne oraz inwestycje budowlane, czyli także prace projektowe. Katalog wydatków bieżących obejmuje sprzęt ochronny, w szczególności: odzież i maski, asortyment medyczny, w tym przede wszystkim defibrylatory, artykuły do dekontaminacji, magazyny energii, sprzęt łączności, pompy, piły i inne narzędzia i artykuły niezbędne do działań kryzysowych. Zakupy inwestycyjne dotyczą droższego sprzętu (stacje uzdatniania wody, agregaty prądotwórcze), urządzeń (koparki) oraz pojazdów, w tym wozów ratowniczo-gaśniczych i karetek. 

- Ta lista zakupów jest bardzo specyficzna i pokazuje, o co chodzi w ochronie ludności i obronie cywilnej. Bo to zakres od A do Z, potencjał budowany tak naprawdę od zera, po latach zaniedbań i zaszłości. Na tej liście są agregaty prądotwórcze, zbiorniki na wodę, worki na piasek, osuszacze, pompy, przenośne radiotelefony czy zapory przeciwpowodziowe. Znajdziemy tu też sprzęt strażacki: od rękawic, przez hełmy po węże, drabiny i 30 wozów bojowych. Pojawiają się również elementy pozornie niewielkie typu: latarki, plandeki, łopaty czy maseczki. W sytuacji zagrożenia m.in. takie przedmioty – zgromadzone, przygotowane i przechowywane w odpowiednich magazynach– będą bardzo przydatne i ważne dla każdego z nas. Nie brakuje i pomysłów na miejsca doraźnego schronienia – prace projektowe czy remonty. Co istotne, w większości dotacje obejmują 100% kosztów – dodaje wojewoda małopolski Krzysztof Jan Klęczar.

Specyfika województwa
- W tych dotacjach mocno zaakcentowana jest specyfika naszego województwa, bo wśród zakupów są np. rękawy przeciwpowodziowe, motopompy, worki na piasek czy różnego rodzaju sprzęty (jak choćby koparki) – mogące pomagać podczas powodzi błyskawicznych, z którymi często musimy się mierzyć, ale też wspierać usuwanie skutków podtopień, jak również zachować ciągłość dostaw wody czy prądu. Środki trafiają również na wyposażenie dla ratowników, w tym dla ratowników górskich. Co istotne, aspekt zabezpieczenia przeciwpowodziowego został uwzględniony we wnioskach pochodzących z terenów podgórskich, ale też tych miejskich – mocno zurbanizowanych – jak np. z Krakowa czy Oświęcimia – podkreśla wojewoda Klęczar. 

Środki dla Małopolski: 388 514 690 zł
Blisko 390 mln zł to kwota na rok 2025 dla Małopolski z Programu Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej. Dla jednostek samorządu terytorialnego przeznaczona została kwota ok. 350 mln zł. 

- Samorządy stanowią podstawę systemu ochrony ludności i obrony cywilnej. Są najbliżej mieszkańców. Potwierdzeniem tego jest przyjęty kierunek podziału środków z Programu Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej. Co istotne, wszystkie jednostki samorządu terytorialnego złożyły wnioski o dotacje z Programu – mówi wojewoda małopolski Krzysztof Jan Klęczar.

Środki zostały podzielone dla jednostek samorządu terytorialnego na wszystkich szczeblach – gmin, powiatów, miast na prawach powiatu oraz marszałka województwa przy zastosowaniu przyjętych przez wojewodę kryteriów. Kryteria te uwzględniały uwarunkowania lokalne, w szczególności:
-  liczba mieszkańców, 
-  stopień urbanizacji,
-  kombinację obu tych kryteriów.

Wojewódzki Zespół Zarządzania Kryzysowego zaopiniował wnioski 183 gmin, w tym 3 miast na prawach powiatu, 19 powiatów i Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego na kwotę ponad 400 mln zł. Zainteresowanie zakupami ze środków Programu Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej było w Małopolsce ogromne.

Z akcentem na samorząd
Wojewoda Małopolski z jednostkami samorządu terytorialnego podpisał dotychczas 550 umów na kwotę blisko 330 mln zł, zawierane są kolejne aneksy.
Podział środków na poszczególne główne obszary jest następujący:
- obiekty zbiorowej ochrony – ponad 8,7 mln zł;
- zabezpieczenie logistyczne i zapewnienie ciągłości dostaw – prawie 264 mln zł;
- wsparcie podmiotów w ramach HNS (Host Nation Suport – Wsparcie przez państwo-gospodarza) – prawie 48 mln zł,
- edukacja i szkolenia – prawie 8,2 mln zł.

Z puli, którą otrzymaliśmy, część środków przeznaczona jest dla Wojewody Małopolskiego oraz 31 Jednostek Administracji Zespolonej i organizacji pozarządowych (ok. 39 mln złotych). Małopolski Urząd Wojewódzki w Krakowie prowadzi m.in. rozbudowę Wojewódzkiego Magazynu Przeciwpowodziowego i Obrony Cywilnej przy ul. Półłanki w Krakowie. Powstają tam 3 nowe hala magazynowe, która umożliwią bezpieczne gromadzenie sprzętu i zasobów wykorzystywanych przy różnego rodzaju zagrożeniach.

Powiaty skupiały się głównie na realizacji zadań inwestycyjnych związanych z budową nowych magazynów lub przebudową już istniejących. Obiekty budowlane tego rodzaju będą pełniły funkcję zaplecza logistycznego dla działań związanych z zarządzaniem kryzysowym, magazynowaniem sprzętu ratowniczego, środków ochrony indywidualnej oraz materiałów niezbędnych do reagowania w sytuacjach zagrożenia.

Przykładowe inwestycje powiatów:

powiat olkuski – 100 000,00 zł – inwestycja budowlana - Budowa magazynu przeznaczonego na potrzeby ochrony ludności i obrony cywilnej (wykonanie dokumentacji projektowej),

Powiat miechowski – 73 800,00 zł – inwestycja budowlana – Przebudowa istniejącego budynku na magazyn obrony cywilnej (wykonanie dokumentacji projektowo – kosztorysowej),

powiat myślenicki – 1 000 000,00 zł – inwestycja budowlana – Budowa hali magazynowej na cele OLiOC (wykonanie dokumentacji projektowej i zakup materiałów konstrukcyjnych),

powiat proszowicki – 1 500 000,00 zł  – inwestycja budowlana – Budowa magazynu Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej z częścią socjalną i wewnętrzną infrastrukturą techniczną w gminie Radziemice.

Najczęściej kupowany przez samorządy sprzęt
Jednostki samorządu terytorialnego najczęściej kupują sprzęt na wyposażenie magazynów obrony cywilnej, strażaków ochotników oraz przedmioty pozwalające na zaopatrzenie w wodę w razie jej braku.

Wśród kupowanych rzeczy znajdują się m.in.:

• agregaty prądotwórcze;
• radiotelefony;
• pompy do wody;
• koparko-ładowarki;
• drony z kamerą termowizyjną;
• syreny alarmowe;
• samochody ciężarowe;
• defibrylatory AED;
• cysterny na wodę pitną;
• elastyczne zbiorniki do magazynowania wody pitnej;
• mobilne zestawy dozujące czynniki dezynfekujące, do neutralizacji zanieczyszczeń i bakterii sieci wodociągowej;
• liczniki Geigera;
• kontenery magazynowe;
• ciągniki rolnicze i ciągniki;
• maszty oświetleniowe;
• pontony;
• ozonatory;
• kamizelki kuloodporne;
• balony oświetleniowe;
• nagrzewnice,
• mobilne chloratory do punktowego odkażania wody, mobilne stacje uzdatniania wody;
• zestawy STARLINK (zestaw do odbioru internetu satelitarnego);
• odzież ochronna,
• łóżka, śpiwory itp.

Łącznie to np. blisko 630 agregatów prądotwórczych, blisko 110 beczkowozów/ przyczep do transportu wody pitnej/ mobilnych zbiorników na wodę, ponad 270 nagrzewnic czy 400 zapór przeciwpowodziowych. 

Przykładowe inwestycje budowlane
Wnioski dotyczące obiektów zbiorowej ochrony dotyczyły głównie przebudowy istniejących budynków (zakładów opieki zdrowotnej, szkół) w celu adaptacji na miejsca doraźnego schronienia.

Przykładowe umowy z gminami: 
o    Bobowa (umowa na kwotę  3 798 978,50 zł - dostosowanie podpiwniczenia Miejskiego Centrum Kultury w Bobowej do utworzenia miejsca doraźnego schronienia);

o    Krynica-Zdrój (umowa na kwotę 250 000 zł - remont pomieszczeń przeznaczonych dla miejsca doraźnego schronienia dla ludności); 

o    Koszyce (umowa na kwotę 40 000 zł - przygotowanie dokumentacji technicznej - audyt, projekt na realizację inwestycji pod nazwą „Prace adaptacyjno-remontowe w piwnicach budynku Urzędu Miasta i Gminy Koszyce, jako miejsca doraźnego schronienia ludności);

o    Ryglice (umowa na kwotę 158 000 zł - opracowanie Programu Funkcjonalno-Użytkowego dla inwestycji pn. „Budowa Centrum Ochrony Ludności w miejscowości Ryglice”);

o    Miechów (umowa na kwotę 75 000 zł - opracowanie koncepcji parkingu podziemnego z funkcją miejsca doraźnego schronienia przy UGiM Miechów i dostosowanie dokumentacji projektowej dla parkingu podziemnego przy amfiteatrze CKiS w Miechowie na parking z funkcją miejsca doraźnego schronienia);

o    Biały Dunajec (umowa na kwotę 86 100 zł - wykonanie projektu zamiennego do projektu budowy budynku wielofunkcyjnego; projekt obejmuje zaprojektowanie, wykonanie oraz wyposażenie wydzielonej części powstającego budynku wielofunkcyjnego, pełniącej funkcję tymczasowego schronienia dla osób w nagłej potrzebie).

Wsparcie dla szpitali
Łączna kwota zakupów w ramach Programu Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej z przeznaczeniem dla podmiotów leczniczych (głównie dysponentów szpitalnych oddziałów ratunkowych oraz zespołów ratownictwa medycznego) to ponad 38 mln zł.

To m.in. karetki z napędem 4x4, bardzo istotnym z punktu widzenia specyfiki małopolskiego terenu. Planowany jest zakup w tym roku 20 ambulansów za łącznie ponad 16 mln zł. W zależności od wyposażenia koszt jednego ambulansu to przedział od ok. 600 tys. zł do nawet miliona złotych. 

W złożonych wnioskach jest także m.in. blisko 40 sztuk respiratorów transportowych za ponad 2,3 mln zł. 

To też np.: komory izolacyjne, namioty dekontaminacyjne, agregaty prądotwórcze, rękawice, kombinezony, buty, maski ochronne, zestaw transportowy, liczniki Geigera, kapsuła do noszy do transportu, torby ratownicze, detektory, wysokospecjalistyczny symulator urazowy dorosłego do nauki zaopatrywania obrażeń ciała powstałych na polu walki.

Beneficjentami umowy jest np. Szpital MSWiA w Krakowie z dotacją w wysokości ponad 1,2 mln zł na zakup ambulansu oraz krzeseł ewakuacyjnych oraz 5 Wojskowy Szpital Kliniczny z Polikliniką SPZOZ w Krakowie z dotacją w wysokości ponad 3,5 mln zł na zakup aparatu RTG przyłóżkowego, aparatu USG, echokardiografu, defibrylatora oraz ambulansu typu B/C.

Składane wnioski obejmują również szkolenia, dotyczące np. następujących tematów: rozpoznawanie i reagowanie na zagrożenia CBRNE (chemiczne, biologiczne, radiologiczne, nuklearne i wybuchowe), procedury dekontaminacyjne i stosowanie środków ochrony osobistej, ewakuacja i segregacja pacjentów w zdarzeniach, udzielanie MCR w strefie skażonej.

Wsparcie dla ratowników górskich
Dofinansowaniem w ramach Programu Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej objęliśmy działania związane m.in. z ratownictwem górskim. W Małopolsce ten obszar ma szczególne znaczenie, o czym wiele razy mogliśmy się przekonać.

Umowy, których sygnatariuszami są Grupy Regionalne Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego – Grupa Krynicka i Podhalańska – opiewają łącznie na ponad 400 tys. zł. 

Umowa z Grupą Podhalańską dotyczy zadania „Zakup sprzętu do ratownictwa w trudnym terenie, środków ochrony indywidualnej, zabezpieczenia energetycznego oraz materiałów medycznych”. Z kolei umowa z Grupą Krynicką obejmuje „Zakup sprzętu do ratownictwa wodnego w warunkach powodzi i środków ochrony osobistej oraz radiołączności”. 

Przykładowy sprzęt objęty finansowaniem: radiotelefony, baterie, kaski, kombinezony, lonże, uprzęże, liny, zestawy ochrony indywidualnej dla ratowników, karabinki alpinistyczne, sanie ratownicze, pontony, defibrylatory AED, agregaty prądotwórcze, nosze, w tym specjalistyczne nosze do ratownictwa śmigłowcowego, opatrunki, wiosła i pompka do pontonu.

Porozumienia z NGO
Wojewoda małopolski Krzysztof Jan Klęczar podpisał też porozumienia o wykonywaniu zadań z zakresu ochrony ludności i obrony cywilnej z organizacjami pozarządowymi.

Sygnatariuszami porozumień byli: Polski Czerwony Krzyż, Związek Harcerstwa Polskiego, Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej, Caritas Archidiecezji Krakowskiej, Polskie Centrum Pomocy Międzynarodowej, Centrum Dobroczynności Lekarskiej, Stowarzyszenie Malta Służba Medyczna oraz Pomoc Maltańska – Maltańska Służba Medyczna.

Zgodnie z zapisami porozumień, w przypadku zaistnienia takiej potrzeby podczas sytuacji kryzysowych, w tym klęsk żywiołowych, dany podmiot na wezwanie Wojewody zadysponuje swoje zasoby osobowe, lokalowe i sprzętowe.

Porozumienia przewidują też m.in. szkolenia kadry podmiotów ochrony ludności, współpracę w zakresie pomocy humanitarnej czy budowania społecznej odporności.

Budowanie społecznej odporności
Szczególny akcent położyliśmy na to, aby samorządy w swoich wnioskach o dofinansowanie z Programu Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej uwzględniały szkolenia – zarówno dla pracowników urzędów, jak i dla takich osób czy podmiotów jak sołtysi, Koła Gospodyń Wiejskich czy Ochotnicze Straże Pożarne. Pozwoli to dotrzeć z wiedzą o ochronie ludności i obronie cywilnej chcemy dotrzeć m.in. do liderów środowisk lokalnych.

Rozpoczęliśmy też m.in. kampanię edukacyjną w TVP 3 Kraków, której bazą jest „Poradnik bezpieczeństwa” – w krótkich odcinkach prezentowane będą treści takie jak np. plecak ewakuacyjny itd. 

- Z dumą powiem o trzech aspektach mieszczących się w tym obszarze. Pierwszy – to młodzi ludzie – ci, którzy przychodzą do nas na lekcje obywatelskie, gdzie jednym z modułów jest ochrona ludności i obrona cywilna, ale także nasi młodzi mundurowi współtworzący Sztab Młodych Mundurowych. Profesjonalnie, rzetelnie i z wielkim zaangażowaniem sami prezentowali zagadnienia OLiOC na swoim stoisku, które przygotowali na „Spotkanie z Mundurem” odbywające się w OPP Policji w Krakowie. Słuchałem ich z wielką przyjemnością i przekonaniem, jak wielkim są potencjałem, bo czym skorupka za młodu nasiąknie… Drugi to wpisanie zagadnień OLiOC do katalogu codziennych spraw. Taki wymiar miała nasza akcja „Wakacje z OLiOC”. Ze stoiskiem OLiOC pojawiliśmy się przy okazji choćby miasteczka rowerowego, Wyborów Nośwarniyjsyj Górolecki czy nawet Senior Party 2025. Wszystko po to, by oswajać temat ochrony ludności i obrony cywilnej i pokazywać, że jest on częścią naszego życia. Wreszcie trzeci obszar – wielkie szkolenie z OLiOC, które wraz z Akademią WSB zorganizowaliśmy w Tauron Arenie w Krakowie. Blisko 500 osób, przedstawicieli różnych podmiotów, instytucji, służb, środowiska naukowego, a także seniorzy i uczniowie klas mundurowych – z uwagą analizujących przedstawiane zagadnienia związane z bezpieczeństwem. Bo Małopolska obrała ster na ochronę ludności i obronę cywilną. W wielu wymiarach i obszarach. Ustawa podjęta przez Sejm RP rok temu otworzyła nowy rozdział w kwestii bezpieczeństwa. Robimy, nie gadamy, krok po kroku, od podstaw, konsekwentnie i cały czas. Bo ochrona ludności to MY i WY – podsumowuje wojewoda małopolski Krzysztof Jan Klęczar.