W całym 2023 r. krakowskie Centrum Powiadamiania Ratunkowego przyjęło ponad 7,6 tys. zgłoszeń w sprawie zaburzeń psychicznych. Tylko we wrześniu tego roku operatorzy numerów alarmowych odebrali 665 takich zgłoszeń. Jak podaje Urząd Statystyczny w Krakowie, w 2023 r. w Małopolsce odnotowano 1205 zamachów samobójczych, z których 404 zakończyły się śmiercią. 422 próby samobójcze były spowodowane chorobą psychiczną lub zaburzeniami psychicznymi.

Gdy dochodzi się do ściany…

– Najwięcej takich zamachów samobójczych było w ubiegłym roku wśród osób w wieku 30-49 lat (435), ale – co najbardziej dojmujące – było też 8 takich prób u dzieci poniżej 12. roku życia. Za każdą z tych liczb jest inna historia, pewnie poczucie bezradności i rozpacz... Targnąć się na swoje życie to dojść do ściany, nie widzieć nadziei i wyjścia. To dramatyczna decyzja… Te liczby to też nieme wołanie o pomoc... 10 października przypada Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego... Chcemy przypomnieć, że każdy z nas doświadcza trudnych momentów, stresu, niepewności, smutku czy lęku. Często trudno udźwignąć się samemu. Nie bójmy się do tego przyznawać. Ważne, aby w tych chwilach kryzysu wiedzieć, że jest wsparcie. Warto go szukać albo u bliskich, albo u specjalistów, w instytucjach, które są przygotowane, aby takiego wsparcia udzielić – mówi wojewoda małopolski Krzysztof Jan Klęczar.

Walczmy ze stygmatyzacją

– Choroby psychiczne nie znają płci, wieku, rasy, pochodzenia, statusu społecznego, nie pytają o grubość portfela. Chorują kobiety, mężczyźni, osoby starsze, coraz częściej także dzieci i młodzież. Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego to dobry moment, by walczyć ze stygmatyzacją i zachęcać do zgłaszania się po pomoc osoby, które mierzą się z zaburzeniami psychicznymi – mówi Elżbieta Fryźlewicz-Chrapisińska, dyrektor Małopolskiego Oddziału Wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia w Krakowie.

Rozwój opieki psychiatrycznej

– Rozwój opieki psychiatrycznej w Małopolsce jest jednym z naszych priorytetów. Dążymy do tego, by wszyscy pacjenci z zaburzeniami psychicznymi mieli zapewniony jak najłatwiejszy dostęp do profesjonalnego wsparcia. Szczególny nacisk kładziemy na rozwój opieki środowiskowej, jak najbliżej domu, bez konieczności długich pobytów w szpitalu – dodaje dyrektor Elżbieta Fryźlewicz-Chrapisińska.

Centra zdrowia psychicznego

W przypadku dorosłych podstawowym elementem zmiany modelu opieki psychiatrycznej jest pilotażowy program centrów zdrowia psychicznego. Oferują one osobom w kryzysie psychicznym bezpłatne wsparcie – bez skierowania i konieczności wcześniejszego umawiania wizyty.

Pomoc w ramach CZP jest dostosowywana do indywidualnych potrzeb. Plan leczenia może obejmować regularne wizyty u psychiatry, psychoterapię indywidualną czy grupową, pobyt na oddziale dziennym, wizyty w domu pacjenta zespołu leczenia środowiskowego i pracę z nim oraz jego rodziną, w razie potrzeby – także pobyt w szpitalu. Jeśli specjaliści uznają, że chory wymaga pilnej pomocy, leczenie startuje w ciągu 72 godzin od pierwszej wizyty w centrum.

Od 2018 roku w Małopolsce uruchomiono 15 centrów zdrowia psychicznego – najwięcej w kraju.

– W ubiegłym roku rozpoczęliśmy finansowanie pięciu kolejnych CZP: w Krakowie, Olkuszu, Nowym Targu, Tuchowie i Limanowej. Dane pokazują, że co roku z ich pomocy korzysta coraz więcej osób. W 2024 r. to już niemal 80 tysięcy osób. Pokazuje to, że choroby psychiczne przestają być tematem tabu, a chorzy mają dostęp do ośrodków oferujących profesjonalną pomoc. Najwięcej osób zgłasza się do centrów zdrowia psychicznego prowadzonych przez trzy krakowskie szpitale: Szpital Uniwersytecki, Szpital Kliniczny im. dra J. Babińskiego oraz 5 Wojskowy Szpital Kliniczny z Polikliniką – wylicza dyrektor Elżbieta Fryźlewicz-Chrapisińska.

Pomoc dla najmłodszych

Pomoc specjalistów dla dzieci i młodzieży jest oferowana na 3 poziomach. Taki podział pozwala rozpocząć leczenie na jak najwcześniejszym etapie rozwoju zaburzeń, zanim niezbędna stanie się farmakoterapia czy pobyt w szpitalu i dostosować wsparcie do chorego. W ramach każdego poziomu placówki udzielają bowiem pomocy pacjentom o różnych potrzebach zdrowotnych.

– Opieka psychiatryczna zmienia się z izolacyjnej, związanej z pobytem w szpitalu, na kładącą nacisk na opiekę środowiskową, blisko domu i rodziny chorego. Szczególnie ważne jest to w przypadku młodych osób. Nowy model opieki psychiatrycznej nad dziećmi i młodzieżą to ważny elementem tej zmiany. Zależy nam, by dostęp do tego rodzaju pomocy był jak najłatwiejszy, skupiony przede wszystkim na pomocy udzielanej w naturalnym środowisku dzieci. Ośrodki środowiskowej opieki psychologicznej i psychoterapeutycznej są w każdym powiecie Małopolski – mówi dyrektor Elżbieta Fryźlewicz-Chrapisińska.

Pierwszą pomoc zapewniają ośrodki środowiskowej opieki psychologicznej i psychoterapeutycznej. Można się do nich zgłosić bez skierowania, a oferowane wsparcie składa się m.in. z porad psychologicznych, psychoterapii indywidualnej czy rodzinnej. Podstawą leczenia jest zaś praca w środowisku pacjenta, czyli w domu i gronie rówieśników.

Jeśli młody człowiek wymaga także konsultacji lekarzy psychiatrów, zapewniają je placówki z II poziomu referencyjnego – centra zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży. Ostatni trzeci poziom opieki jest przeznaczony dla tych najciężej chorych, w przypadku których jest niezbędny całodobowy pobyt w szpitalu.


Wykaz małopolskich placówek udzielających pomocy psychiatrycznej: https://www.nfz-krakow.pl/dla-pacjenta/swiadczenia-medyczne/psychiatria-i-leczenie-uzaleznien/

Dane Urzędu Statystycznego w Krakowie:
https://krakow.stat.gov.pl/download/gfx/krakow/pl/defaultaktualnosci/740/14/1/1/02_dzialalnosc_sluzb_ratowniczych_w_woj_malopolskim_2023.pdf