Ofiary wielkiej epidemii tyfusu i cholery, żołnierze walczący w armii austriackiej na terenie Galicji, żołnierze Wojska Polskiego, zmarli w obozie internowania w Wadowicach, żołnierze ekshumowani oraz polegli na terenie gmin Wadowice, Kalwaria Zebrzydowska i Budzów w styczniu 1945 roku. Na wojskowym i wojennym cmentarzu w Wadowicach pochowanych jest ok. 5 tys. żołnierzy różnych armii i narodowości. Nekropolia zwana „Cmentarzem Narodów” przeszła kompleksową rewaloryzację i rekompozycję.
Dziś nastąpiło poświęcenie odnowionego „Cmentarza Narodów” w Wadowicach. W uroczystości uczestniczył I wicewojewoda małopolski Ryszard Pagacz. Obecni byli: konsul generalny Ukrainy w Krakowie Wiaczesław Wojnarowski, konsul Niemiec Dagmar Hillebrand, były honorowy konsul generalny Austrii w Krakowie Andrzej Tombiński oraz przedstawiciele służb mundurowych, instytucji, duchowieństwa i lokalnego samorządu.
Upamiętnienie wszystkich narodów
– Obecne urządzenie cmentarza pozwala poznać historię jego przekształceń i zawiera czytelny przekaz o pochodzeniu pochowanych. Inskrypcje na granitowych tablicach wymieniają niemal wszystkie narodowości Europy, których przedstawiciele tu spoczęli – równi wobec żołnierskiego losu, równi wobec śmierci – mówi wicewojewoda Ryszard Pagacz.
Na obwodzie centralnego placu rozmieszczono 12 granitowych tablic z inskrypcjami. 10 poświęconych jest żołnierzom poszczególnych narodów. Pozostałe są dedykowane cywilom wszystkich narodowości oraz Żołnierzom Nieznanym.
– Ważnym aspektem nowej aranżacji „Cmentarza Narodów” jest fakt upamiętnienia na tablicy poświęconej Ukraińcom żołnierzy wojsk Republiki Ukraińskiej 1917-1922. Ukraińcy są jedną z dominujących wśród pochowanych tutaj grup narodowościowych. Cmentarz w Wadowicach jest ważnym punktem naszej historii i odbiciem dziejów Europy – zaznacza wicewojewoda Pagacz.
Odnowienie 41 cmentarzy
Rewaloryzacja i rekompozycja cmentarza w Wadowicach została zrealizowana w ramach projektu Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego na lata 2014-2020. Projekt pn. „Rewaloryzacja wybranych cmentarzy wojennych z okresu I wojny światowej położonych na terenie Brzeska, Tarnowa, Krakowa, Wadowic oraz powiatów bocheńskiego i tarnowskiego, jako zespołu dziedzictwa o znaczeniu międzynarodowym” objął 41 nekropolii.
Podsumowanie projektu odbyło się 22 czerwca w Zakliczynie.
– Rewaloryzacja tych 41 cmentarzy na terenie naszego województwa ma ogromne znaczenie dla przyszłych pokoleń. Realizacja projektu pozwala na zachowanie pamięci o historii i upamiętnienie tych, którzy zginęli podczas I wojny światowej – mówił wicewojewoda Ryszard Pagacz.
Wszystkie obiekty objęte projektem wpisane są do rejestru zabytków województwa małopolskiego. Prace obejmowały działania konserwatorskie i rewaloryzacyjne:
- na terenie gminy Bochnia – cmentarz nr 316 w Gawłowie, cmentarz nr 317 w Bogucicach, cmentarz nr 336 w Gierczycach, cmentarz nr 338 w Nieprześni;
- na terenie gminy Ciężkowice - cmentarz nr 137 w Ciężkowicach, cmentarz nr 138 w Bogoniowicach, cmentarz nr 143 w Ostruszy, cmentarz nr 142 w Ostruszy;
- na terenie gminy Gromnik - cmentarz nr 145 w Gromniku, cmentarz nr 146 w Gromniku, cmentarz nr 147 w Golance, cmentarz nr 148 w Chojniku, cmentarz nr 181 w Siemiechowie, cmentarz nr 184 w Brzozowej;
- na terenie gminy Pleśna - cmentarz nr 177 w Woźnicznej, cmentarz nr 171 w Łowczówku, cmentarz nr 190 w Janowicach, cmentarz nr 191 w Lubince, cmentarz nr 192 w Lubince, cmentarz nr 194 w Szczepanowicach;
- na terenie gminy Radłów - cmentarz nr 257 w Biskupicach Radłowskich, cmentarz nr 259 w Biskupicach Radłowskich, cmentarz nr 260 w Zabawie, cmentarz nr 262 w Przybysławicach;
- na terenie gminy Ryglice - cmentarz nr 165 w Bistuszowej, cmentarz nr 167 w Ryglicach;
- na terenie gminy Tuchów - cmentarz nr 152 w Siedliskach, cmentarz nr 156 w Siedliskach, cmentarz nr 157 w Dąbrówce Tuchowskiej, cmentarz nr 163 w Tuchowie, cmentarz nr 174 w Zabłędzy;
- na terenie gminy Zakliczyn - cmentarz nr 290 w Charzewicach, cmentarz nr 293 w Zakliczynie, cmentarz nr 294 w Zakliczynie, cmentarz nr 295 w Paleśnicy, cmentarz nr 296 w Paleśnicy;
- cmentarz nr 308 Królówka w Muchówce w gminie Nowy Wiśnicz;
- cmentarz nr 276 w Brzesku;
- cmentarz nr 388 w na cmentarzu Rakowickim w Krakowie;
- cmentarz nr 202 w Tarnowie;
- cmentarz nr 473 w Wadowicach.
Projekt realizowany był w partnerstwie z samorządami, na terenie których położone są te nekropolie.
Widoczne efekty prac
– Powstrzymaliśmy proces degradacji cmentarzy. Odtworzyliśmy wiele elementów, przywracając nekropoliom ich historyczny wygląd. Zwiększyliśmy dostępność cmentarzy oraz bezpieczeństwo odwiedzających ich osób. Wykonane prace przybliżą przyszłym pokoleniom losy Wielkiej Wojny na terenie dawnej Galicji. Zabytkowe cmentarze w Małopolsce odwiedza coraz więcej gości i turystów. To zasługa m.in. szeroko promowanej wiedzy o naszej historii, ale także działań podejmowanych w trosce o nekropolie – przekazuje wicewojewoda małopolski Ryszard Pagacz.
Wartość całkowita projektu wyniosła niespełna 11 mln zł. Dofinansowanie z RPO WM stanowiło ponad 7 mln zł. Pozostałe koszty pokryło Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej.
– Rewaloryzacja wadowickiego cmentarza rozpoczęła się jesienią 2021 roku. Jej wartość wyniosła blisko 30% wszystkich wydatków kwalifikowalnych w projekcie. To ważna inwestycja w trosce o zachowanie pamięci o naszej historii – informuje wicewojewoda Pagacz.