1 i 2 września 1939 roku w Wysokiej niedaleko Jordanowa doszło do bitwy pomiędzy polskimi oddziałami wspieranymi przez miejscową ludność a pancernymi oddziałami niemieckimi. Ciała 14 poległych żołnierzy Wojska Polskiego i jednego cywila pochowano w zbiorowej mogile. 10 lat później w miejscu tym powstał cmentarz.

Wojewoda małopolski Łukasz Kmita złożył kwiaty na cmentarzu w Wysokiej, oddając hołd poległym Polakom walczącym o wolność Ojczyzny. Towarzyszyli mu posłowie Władysław Kurowski i Krzysztof Kozik. Cmentarz został odnowiony dzięki środkom z budżetu państwa.

Z troską o miejsce pamięci

– W roku 2021 zleciliśmy badania archeologiczne mające na celu określenie rzeczywistego zasięgu pochówków. Zależało nam, by układ mogił odzwierciedlał ich autentyczne lokalizacje. Dopracowaliśmy relief orła, czyniąc go bardziej czytelnym. Zastąpiliśmy radziecką armatę repliką polskiej – takiej, która używana była podczas walk w Wysokiej – wylicza wojewoda małopolski Łukasz Kmita.

Badania archeologiczne kosztowały 32 tys. zł i sfinansowane zostały z budżetu Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie. Projekt kosztował zaś 31 980 zł i został sfinansowany ze środków pochodzących z rezerwy celowej budżetu państwa przyznanych przez Kancelarię Premiera Rady Ministrów. Tym samym źródłem finansowania objęte zostały prace realizacyjne, które zgodnie z umową wyniosły 508 363,51 zł.

Historia małych ojczyzn

Po wizycie na cmentarzu wojewoda małopolski Łukasz Kmita zapoznał się z historią Jordanowa w Izbie Pamięci, która znajduje się w Centrum Kultury i Bibliotece Miejskiej w Jordanowie – dawnej siedzibie Sądu Grodzkiego.

– Gratuluję rewitalizacji budynku Sądu Grodzkiego. Życzę Panu Burmistrzowi Andrzejowi Malczewskiemu oraz Mieszkańcom Jordanowa dalszego rozwoju Małej Ojczyzny. Gratuluję tak pięknego Muzeum prezentującego historię miasta – napisał w księdze pamiątkowej wojewoda Łukasz Kmita.

Bitwa o Wysoką

1 września 1939 roku, po meldunkach informujących o natarciu niemieckiej kolumny pancernej na Orawę, na zagrożony odcinek frontu została skierowana 10 Brygada Kawalerii Zmotoryzowanej dowodzona przez płk. Stanisława Maczka. Oddziały 10 Brygady wspierane przez 1 Pułk Piechoty KOP zajęły stanowiska obronne na wzgórzach Wysoka i Ludwiki. Przez dwa dni powstrzymywały pierwsze przygotowawcze natarcie. W ogniu polskich dział przeciwpancernych załamał się pierwszy niemiecki atak. Kolejne natarcie zmusiło polskie oddziały do opuszczenia linii obrony.

W mogile na cmentarzu w Wysokiej pochowano jedną osobę cywilną i 14 żołnierzy Wojska Polskiego poległych w bitwie o Wysoką. W walkach wyróżnili się celowniczy armaty przeciwpancernej 1 Dywizjonu Przeciwpancernego 10 Brygady Kawalerii st. ułan Franciszek Dziuba oraz kapral Wincenty Dziechciarz z 24 Pułku Ułanów.

W 1949 roku w miejscu mogiły zbiorowej powstał cmentarz wojenny. Przeniesiono tam szczątki 21 żołnierzy Wojska Polskiego ekshumowanych w miejscowościach: Wysoka, Skawa, Skomielna Biała, Naprawa oraz jednego żołnierza zmarłego w sowieckim szpitalu polowym w miejscowości Tokarnia.

W 2016 roku wykonana została nowa tablica na pomniku głównym, która wymienia żołnierzy poległych w bitwie pod Jordanowem pochowanych na tym cmentarzu i w innych miejscach. Tablica wymienia też 7 nazwisk żołnierzy o nieustalonym miejscu pochówku.