„Państwo polskie przestało istnieć, wobec czego rząd sowiecki nakazał swym wojskom przekroczyć granice Polski” – notę o takiej treści 17 września ambasador RP w Moskwie Wacław Grzybowski otrzymał od rządu sowieckiego. Od tamtych wydarzeń minęły 82 lata. Wskutek agresji ZSRR Polska utraciła 48 proc. swojego terytorium. Deportowano kilkaset tysięcy Polaków, wielu polskich obywateli poniosło śmierć z ręki NKWD. Aresztowano ponad 200 tys. Polaków - oficerów, policjantów, ziemian i prawników. Obywateli II RP zmuszano do przyjęcia obywatelstwa sowieckiego. Masowe wywózki na Syberię objęły około 1 mln 350 tys. Polaków; około 22,5 tys. oficerów i policjantów zostało uśmierconych w Katyniu, Charkowie i Twerze.

W Krakowie odbyły się uroczystości patriotyczno-religijne poświęcone pamięci ofiar totalitaryzmów niemieckiego i sowieckiego. Organizatorami wydarzeń byli: wojewoda małopolski Łukasz Kmita, prezes Instytutu Pamięci Narodowej dr Karol Nawrocki, Związek Sybiraków Oddział w Krakowie, Komitet Opieki nad Miejscami Zbrodni Komunizmu i Kuratorium Oświaty w Krakowie. W uroczystościach uczestniczył również II wicewojewoda małopolski Ryszard Pagacz.

– Obowiązkiem polskiego państwa jest pamiętać. Obowiązkiem każdego Polaka, obowiązkiem każdego patrioty jest pamiętać to, co wydarzyło się przed ponad 82 laty. Mówił o tym ks. biskup. Ten nóż wbity w plecy Polsce, oznaczał tylko jedno. Wielu historyków mówi o faktycznym czwartym rozbiorze Polski. Gdy myślimy o 17 września, myślimy o zsyłkach, o wywózkach w głąb sowieckiej Rosji. Myślimy o oficerach zamordowanych w lasach katyńskich. Myślimy o wielkim terrorze, który miał miejsce na terenie Rzeczypospolitej Polskiej. Ale także myślimy o następstwach, które trwały przez kolejne dziesiątki lat – mówił wojewoda małopolski Łukasz Kmita.

Uroczystości 17 września rozpoczęły się w Katedrze Wawelskiej. Po mszy świętej, której przewodniczył bp Janusz Mastalski, uczestnicy udali się na plac o. Adama Studzińskiego. Przed Krzyżem Pamięci Narodowej głos zabrali: prezes Stowarzyszenia Rodzin Ofiar Katynia Polski Południowej w Krakowie Zbigniew Siekański, przedstawiciel Związku Sybiraków w Krakowie Barbara Łuczyńska. Słowo do zgromadzonych skierował także prezes Instytutu Pamięci Narodowej dr Karol Nawrocki:

- Nie możemy zamknąć całego zła płynącego ze Związku Sowieckiego i z daty 17 września, do roku 1939 r. To była ideologia, która mordowała, ale zanim zaczęła mordować zapowiedziała światu, że do mordowania zamierza przystąpić. W połowie XIX wieku Fryderyk Engels i Karol Marks napisali „Manifest komunistyczny”. Tam wprost postulują zmianę całego porządku świata zapowiadając, że ta zmiana porządku świata zostanie oparta o terror.

– Dziękuję w sposób szczególny Sybirakom, przedstawicielom Rodzin Katyńskich za to, że są dziś z nami i dają świadectwo. Dziękuję przedstawicielom młodego pokolenia, którzy w sztafecie pokoleń muszą nieść wiedzę prawdziwą, historyczną, opartą na prawdzie o tym jaka jest historia, często męczeńska polskiego państwa. Dzisiejsza wolność i demokracja, z której tak wielu korzysta, nie pojawiła się znikąd. Jest owocem przelanej krwi, jest owocem wielu wyrzeczeń Polaków, którzy w najtrudniejszych momentach zawsze wybierali Polskę. Zawsze wybierali biało-czerwone barwy i zawsze wybierali polskiego orła, czasem trafiając do dołów katyńskich razem z tym orłem wpiętym w mundur. Jesteśmy w obowiązku pamiętać. Jesteśmy w obowiązku przypominać o tym.  Jesteśmy i mamy obowiązek także, aby przyszłe pokolenia Polaków nie zapomniały tej prawdy. Jesteśmy w nowoczesnej Europie strażnikiem pamięci. Cześć i chwała wszystkim bohaterom, którzy polegli za wolną Polskę – mówił natomiast wojewoda Łukasz Kmita.

Pamięci Tych, którzy za Ojczyznę zapłacili najwyższą cenę, odczytano Apel Poległych, a kompania reprezentacyjna wojska polskiego oddała salwę honorową. Następnie delegacje złożyły kwiaty przed Tablicą Zesłańców Sybiru i Tablicą Pamięci Ofiar "operacji polskiej" NKWD. Uroczystości zakończyło odegranie Pieśni Reprezentacyjnej Wojska Polskiego.

17 września to także Światowy Dzień Sybiraka. W południe przed tablicą Zesłańców Sybiru w klasztorze OO. Kapucynów złożono kwiaty. Odbyło się także rocznicowe spotkanie Sybiraków.  

Źródło informacji historycznych: gov.pl (https://www.gov.pl/web/kazachstan/17-wrzesnia-1939-r-armia-czerwona-rozpoczela-inwazje-na-polske)