Od początku 2021 r. obywatele Wielkiej Brytanii oraz członkowie ich rodzin mieszkający w Polsce będą mogli składać wnioski o wydanie nowych dokumentów pobytowych. Będą one potwierdzały korzystanie z uprawnień beneficjenta Umowy Wystąpienia przy przekraczaniu granic i podczas pobytu w Polsce.

Wielka Brytania opuściła Unię Europejską o północy 31 stycznia 2020 r. na podstawie Umowy Wystąpienia. Dokument ten zawiera przepisy regulujące zasady pobytu obywateli Wielkiej Brytanii w Polsce ustanawiając m.in. okres przejściowy obowiązujący do 31 grudnia 2020 r. W jego trakcie zasady pobytu oraz pracy obywateli Wielkiej Brytanii i członków ich rodzin w Polsce pozostają bez zmian.

Zakończenie okresu przejściowego

Po zakończeniu okresu przejściowego, od 1 stycznia 2021 r. obywatele Wielkiej Brytanii i członkowie ich rodzin będą posiadać prawo pobytu w Polsce co do zasady na dotychczasowych warunkach jeśli:

- korzystali z prawa pobytu w Polsce zgodnie z prawem UE przed zakończeniem okresu przejściowego (dotyczy to także obywateli Zjednoczonego Królestwa, którzy wjechali do Polski po dacie Brexitu, a przed upływem okresu przejściowego);

- w dalszym ciągu mieszkają w Polsce.

W zakresie wydawania dokumentów pobytowych beneficjentom Umowy Wystąpienia stosowany będzie system deklaratoryjny. Nie będzie obowiązku uzyskania nowego statusu oraz dokumentu pobytowego, jako warunku legalnego pobytu w Polsce. Osoby kwalifikujące się do prawa pobytu na tej podstawie będą natomiast uprawnione do otrzymania (zgodnie z warunkami określonymi w dyrektywie 2004/38/WE) dokumentu pobytu zawierającego oświadczenie, że został wydany zgodnie z Umową Wystąpienia.

Biorąc pod uwagę praktyczne względy, zaleca się aby wszyscy beneficjenci Umowy Wystąpienia uzyskali nowe dokumenty pobytowe. Ich posiadanie ułatwi korzystanie z uprawnień beneficjenta przy przekraczaniu granic i podczas pobytu na terytorium Polski.

Nowe dokumenty pobytowe

Dokumenty pobytowe*  wydane obywatelom Zjednoczonego Królestwa i członkom ich rodzin do końca okresu przejściowego zachowają ważność przez okres na jaki zostały wydane, nie dłużej jednak niż do dnia 31 grudnia 2021 r.

Zezwolenia na pobyt stały (poprzednio zezwolenia na osiedlenie się) udzielone obywatelom Zjednoczonego Królestwa na podstawie ustawy o cudzoziemcach również zachowują ważność (bezterminowo).

Od 1 stycznia 2021 r. beneficjenci Umowy Wystąpienia będą mogli składać w urzędach wojewódzkich (właściwych ze względu na miejsce pobytu) wnioski o wydanie nowego dokumentu pobytowego **. Dokumenty będą zawierały adnotację odnoszącą do Umowy Wystąpienia: „Art. 50 TUE, Art. 18 ust. 4 Umowy Wystąpienia”.

Postępowania w sprawach prawa pobytu lub prawa stałego pobytu obywateli Wielkiej Brytanii i członków ich rodzin, wszczęte i nie zakończone przed zakończeniem okresu przejściowego będą kontynuowane po zakończeniu tego okresu. W wyniku tych postępowań będą także wydawane nowe dokumenty dla beneficjentów Umowy Wystąpienia. Konieczne będzie natomiast złożenie odcisków palców w celu wydania tych dokumentów.

Dokumenty pobytowe, którymi będą mogli posługiwać się beneficjenci Umowy Wystąpienia po upływie okresu przejściowego, uprawniające do podróżowania po obszarze Schengen bez wizy:

I. wydane przed zakończeniem okresu przejściowego (dokumenty te zachowają ważność przez okres na jaki zostały wydane, nie dłużej jednak niż do 31 grudnia 2021 r.):

- dokument potwierdzający prawo stałego pobytu;

- karta pobytu członka rodziny obywatela UE;

- karta stałego pobytu członka rodziny obywatela UE.

II. wydane po zakończeniu okresu przejściowego:

- zaświadczenie o złożeniu wniosku w sprawie wydania dokumentu pobytowego dla beneficjenta Umowy Wystąpienia, z terminem ważności 1 roku;

- zaświadczenie o zarejestrowaniu pobytu (dla obywatela Wielkiej Brytanii w przypadku posiadania prawa pobytu, co nie będzie dotyczyć zaświadczenia o zarejestrowaniu pobytu pracownika przygranicznego);

- dokument potwierdzający prawo stałego pobytu (dla obywatela Wielkiej Brytanii w przypadku posiadania prawa stałego pobytu);

- karta pobytu (dla członka rodziny nie będącego obywatelem Wielkiej Brytanii w przypadku posiadania prawa pobytu);

- karta stałego pobytu (dla członka rodziny nie będącego obywatelem Wielkiej Brytanii w przypadku posiadania prawa stałego pobytu).

Składanie wniosków

Wniosek dotyczący wydania dokumentu pobytowego (w tym wniosek o zarejestrowanie pobytu) należało będzie złożyć osobiście, w urzędzie wojewódzkim właściwym ze względu na miejsce pobytu.

Obowiązywać będą dedykowane dla beneficjentów Umowy Wystąpienia formularze dotyczące danej procedury:

- wniosek o wydanie nowego dokumentu pobytowego, zawierającego adnotację odnoszącą się do Umowy Wystąpienia (tzw. „wymiana” posiadanego dokumentu) czyli wniosek o wydanie nowego zaświadczenia o zarejestrowaniu pobytu, wydanie nowego dokumentu potwierdzającego prawo stałego pobytu, wydanie nowej karty pobytu (dla członka rodziny nie będącego obywatelem Wielkiej Brytanii) oraz wydanie nowej karty stałego pobytu (dla członka rodziny nie będącego obywatelem Wielkiej Brytanii) - jeżeli wydano im dokument pobytowy przewidziany dla obywateli UE lub członków rodziny obywateli UE do końca okresu przejściowego. Wniosek ten należy złożyć po 1 stycznia 2021 r., najpóźniej do 31 grudnia 2021 r.;

- wniosek o zarejestrowanie pobytu (i wydanie zaświadczenia o zarejestrowaniu pobytu), wydanie dokumentu potwierdzającego prawo stałego pobytu, wydanie karty pobytu (dla członka rodziny nie będącego obywatelem Wielkiej Brytanii) oraz wydanie karty stałego pobytu (dla członka rodziny nie będącego obywatelem Wielkiej Brytanii) - jeżeli nie uzyskali dokumentu pobytowego przewidzianego dla obywateli UE lub członków rodziny obywateli UE do końca okresu przejściowego lub nie złożyli wniosku w tej sprawie do końca okresu przejściowego. Wniosek ten należy złożyć niezwłocznie po 1 stycznia 2021 r.

Przy składaniu wniosku będzie wymagana obecność małoletniego obywatela Zjednoczonego Królestwa lub członka jego rodziny, który do dnia złożenia wniosku ukończy 6. rok życia. Pobierane będą także odciski linii papilarnych.

W szczególnie uzasadnionych przypadkach, w tym ze względu na stan zdrowia obywatela Zjednoczonego Królestwa lub członka jego rodziny, będzie można odstąpić od wymogu osobistego stawiennictwa.

W toku postępowań dotyczących uzyskania dokumentów pobytowych dla beneficjentów Umowy Wystąpienia począwszy od 1 stycznia 2021 r. wydawane będzie zaświadczenie o złożeniu wniosku z terminem ważności 1 roku oraz możliwością wydania kolejnego takiego zaświadczenia. Zaświadczenia będą wydawane dla wniosków złożonych do 31 grudnia 2021 r.

Należy także pamiętać, że analogicznie do zasad obowiązujących obywateli UE oraz członków ich rodzin:

- obywatel Zjednoczonego Królestwa, który nie zarejestrował pobytu lub nie złożył wniosku w tej sprawie do końca okresu przejściowego powinien złożyć wniosek nie później niż w następnym dniu po upływie 3 miesięcy od dnia wjazdu na terytorium Polski;

- członek rodziny nie będący obywatelem Zjednoczonego Królestwa, który nie uzyskał karty pobytu członka rodziny obywatela UE lub nie złożył wniosku w tej sprawie do końca okresu przejściowego również powinien złożyć wniosek nie później niż w następnym dniu po upływie 3 miesięcy od dnia wjazdu na terytorium Polski;

- członek rodziny nie będący obywatelem Zjednoczonego Królestwa, który nabył prawo stałego pobytu, ale nie uzyskał karty stałego pobytu członka rodziny obywatela UE lub nie złożył wniosku w tej sprawie do końca okresu przejściowego obowiązany jest złożyć wniosek o wydanie karty stałego pobytu.

Konsekwencją braku realizacji tych obowiązków może być nałożenie kary grzywny.

Kto posiada prawo pobytu?

Prawo pobytu lub prawo stałego pobytu beneficjentów Umowy Wystąpienia na terytorium Polski będzie wynikać bezpośrednio z Umowy Wystąpienia, jak również zostanie uregulowane w polskim ustawodawstwie.

Dokumenty pobytowe wydane przed zakończeniem okresu przejściowego będą mogły stanowić istotny dowód bycia beneficjentem Umowy Wystąpienia, czyli posiadania prawa pobytu lub prawa stałego pobytu na terytorium Polski przed upływem okresu przejściowego. Zaświadczenie o zarejestrowaniu pobytu obywatela Unii Europejskiej nie ma natomiast charakteru konstytutywnego, a bardziej uprawdopodobniający posiadanie prawa pobytu na terytorium Polski. W związku z tym obywatel Zjednoczonego Królestwa, który nie nabył jeszcze prawa stałego pobytu, w celu zabezpieczenia swoich praw powinien upewnić się, iż bezpośrednio przed zakończeniem okresu przejściowego będzie posiadać prawo pobytu na terytorium Polski na zasadach dotyczących obywateli Unii Europejskiej.

Obywatelowi Zjednoczonego Królestwa przysługuje prawo pobytu przez okres dłuższy niż 3 miesiące, w przypadku gdy spełnia jeden z następujących warunków ***:

1. jest pracownikiem (wykonującym pracę dla pracodawcy posiadającego siedzibę na terytorium Polski) lub osobą pracującą na własny rachunek na terytorium Polski;

2. posiada wystarczające środki finansowe do utrzymania siebie i członków rodziny na terytorium Polski, tak aby nie stanowić obciążenia dla pomocy społecznej oraz posiada odpowiednie ubezpieczenie zdrowotne ****;

3. studiuje lub odbywa szkolenie zawodowe w Polsce oraz: posiada wystarczające środki finansowe do utrzymania siebie i członków rodziny na terytorium Polski, tak aby nie stanowić obciążenia dla pomocy społecznej oraz posiada odpowiednie ubezpieczenie zdrowotne (jak wyżej);

4. jest małżonkiem obywatela polskiego.

W sytuacji braku uzyskania dokumentu pobytowego przed upływem okresu przejściowego wykazanie, że dana osoba jest beneficjentem Umowy Wystąpienia będzie mogło nastąpić za pomocą wszelkich innych dopuszczalnych dowodów potwierdzających posiadanie prawa pobytu lub prawa stałego pobytu na terytorium Polski przed upływem okresu przejściowego.

Zasady pobytu na terytorium Polski obywateli Zjednoczonego Królestwa oraz członków ich rodzin będących beneficjentami Umowy Wystąpienia, będą analogiczne do tych mających zastosowanie do obywateli UE i członków ich rodzin, z uwzględnieniem pewnych modyfikacji wynikających z Umowy Wystąpienia. Prawo stałego pobytu będzie przysługiwać, co do zasady, po upływie 5 lat nieprzerwanego pobytu. Okresy legalnego pobytu lub pracy przypadające na czas przed zakończeniem okresu przejściowego i po nim, będą wliczane do wymaganego okresu uprawniającego do nabycia prawa stałego pobytu.

Pracownicy przygraniczni

Obywatele Zjednoczonego Królestwa będący pracownikami przygranicznymi (art. 9 lit. b Umowy Wystąpienia), którzy przed dniem 31 grudnia 2020 r. będą wykonywali pracę lub prowadzili inną działalność zarobkową we własnym imieniu i na własny rachunek na terytorium Polski nie podlegając obowiązkowi rejestracji pobytu (pobyty do 3 miesięcy), będą zobowiązani zarejestrować swój pobyt, jeżeli po upływie okresu przejściowego będą kontynuowali wykonywanie pracy lub wspomnianej działalności jako pracownicy przygraniczni (bez zamieszkiwania na terytorium Polski). Rejestracji należy dokonać do 31 grudnia 2021 r.

Odmiennie od wyżej wymienionych zasad dotyczących obywateli Zjednoczonego Królestwa zamieszkujących w Polsce przed upływem okresu przejściowego m.in. jako pracownicy, uzyskanie statusu pracownika przygranicznego na podstawie Umowy Wystąpienia będzie uwarunkowane spełnieniem obowiązku zarejestrowania pobytu jako pracownik przygraniczny we wspomnianym terminie. W wyniku rejestracji pobytu jako pracownik przygraniczny obywatel Zjednoczonego Królestwa uzyska zaświadczenie o zarejestrowaniu pobytu, zawierające adnotację potwierdzającą posiadanie uprawnień pracownika przygranicznego na podstawie Umowy Wystąpienia („Art. 50 TUE – pracownik przygraniczny”).

Wnioski o zarejestrowanie pobytu jako pracownik przygraniczny będzie można składać od 1 stycznia 2021 r.

Zasady pobytu obywateli Wielkiej Brytanii, którzy przyjadą do Polski po 1 stycznia 2021 r.

Do obywateli Wielkiej Brytanii oraz członków ich rodzin nie będących beneficjentami Umowy Wystąpienia po upływie okresu przejściowego będą miały zastosowanie ogólne zasady wjazdu i pobytu na terytorium Polski odnoszące się do obywateli państw trzecich.

Przepisy prawa

Szczegółowe zasady dotyczące procedur związanych z prawem pobytu oraz prawem stałego pobytu na terytorium Polski obywateli Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej oraz członków ich rodzin, będących beneficjentami Umowy Wystąpienia, po zakończeniu okresu przejściowego zawiera projekt ustawy o zmianie ustawy o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin oraz niektórych innych ustaw (UC51).

Brexit – stay of UK citizens after the transition period

Źródło: https://udsc.gov.pl/

------------

* zaświadczenia o zarejestrowaniu pobytu obywatela UE, dokumenty potwierdzające prawo stałego pobytu, karty pobytu członka rodziny obywatela UE oraz karty stałego pobytu członka rodziny obywatela UE

** wydawane zgodnie z rozporządzeniem 1030/2002 z dnia 13 czerwca 2002 r. ustanawiającym jednolity wzór dokumentów pobytowych dla obywateli państw trzecich, zmienionym rozporządzeniem 2017/1954

*** zgodnie z art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 14 lipca 2006 r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin

**** jest objęty powszechnym ubezpieczeniem zdrowotnym lub jest osobą uprawnioną do świadczeń opieki zdrowotnej na podstawie przepisów o koordynacji w rozumieniu art. 5 pkt 23 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2018 r. poz. 1510, z późn. zm.) albo posiada prywatne ubezpieczenie zdrowotne, pokrywające wszelkie wydatki, które mogą wyniknąć podczas pobytu na terytorium Polski w związku z potrzebą pomocy medycznej lub leczeniem szpitalnym, w którym ubezpieczyciel zobowiązuje się do pokrycia kosztów udzielonych ubezpieczonemu świadczeń zdrowotnych bezpośrednio na rzecz podmiotu udzielającego takich świadczeń, na podstawie wystawionego przez ten podmiot rachunku